Założenia konferencji
Szanowni Państwo, zapraszamy do udziału w konferencji skupionej wokół dorobku naukowego Profesora Bogdana Nawroczyńskiego, organizowanej przez WSB w Dąbrowie Górniczej w 135. rocznicę Jego urodzin. Szczególnie ważne i ciekawe są propozycje Profesora dotyczące filozofii, kultury i wychowania. W tych też obszarach poszukiwać będziemy stałości i zmiany zagadnień związanych ze współczesną edukacją i warunkami jej realizacji w kontekście Jego dokonań, idei demokracji, współdziałania i odczuwania oraz przeżywania ważności problemów dla współczesności życia i procesów w nim zachodzących.
Bogdan Nawroczyński, urodzony w Dąbrowie Górniczej, zaliczany jest do najwybitniejszych badaczy kultury i teoretyków wychowania w Polsce. Jego rozprawy o wartościach kulturowych, o życiu duchowym są współcześnie podstawą dyskusji i poszukiwań badawczych. Dorobek Profesora obejmuje wiele aspektów życia, wiele wymiarów człowieczeństwa, wiele zagadnień edukacyjnych i jest na tyle szeroki i intrygujący, że warto uczynić z niego przedmiot debaty konferencyjnej. Dla uczestników konferencji oznacza to osadzanie własnych przemyśleń na spuściźnie Bogdana Nawroczyńskiego, opisywanie i określanie jej trwałości we współczesnym ujęciu procesów edukacyjnych i kulturowych w postaci inspiracji do poszukiwań badawczych.
W związku z powyższym proponujemy skupienie się na czterech podstawowych kręgach tematycznych odniesionych do czterech głównych obszarów Jego zainteresowań publicystycznych i naukowych:
- filozofia i życie duchowe,
- uczeń i klasa,
- zasady nauczania,
- ideał nauczyciela.
Wymienione kręgi tematyczne osadzamy na czterech dziełach B. Nawroczyńskiego. Poniżej, jako uszczegółowienie, odnosimy się do oryginalnych tytułów i podtytułów w nich zawartych, głównie ze względu na zachowanie związku myśli Autora i współczesnych rozważań wokół szkoły, przedszkola, nauczyciela, ucznia i kultury.
ad 1. Życie duchowe. Zarys filozofii kultury. Wartości, walory, akty kulturowe a/i życie duchowe. Życie duchowe a/i wychowanie. Nauczyciel i szkoła w promowaniu kultury duchowej. Systemy, hierarchie wartości w życiu człowieka i grup społecznych/kulturowych. Czynności i wytwory kultury. Granice czynności kulturalnych. Sens i budowa wytworów kulturalnych. Procesy duchowe, kultura martwa i żywa, wnikające używanie, kształtowanie się, twórczość. Ontologia kultury, hierarchia bytu, tajemnica kultury człowieka i państwa. Hierarchia życia duchowego (kultura duchowa, cywilizacja, kultura materialna, integracja i dezintegracja). Obiektywizacje w życiu duchowym (selekcja u początków życia, tradycja, napięcia, przeszłość, teraźniejszość, przyszłość). Istota wychowania (pojęcie, obszary, treści, teoria wychowania).
ad 2. Uczeń i klasa: zagadnienia pedagogiczne związane z nauczaniem i organizowaniem klasy szkolnej. Procesy socjokulturowe w klasie szkolnej i grupie dziecięcej. Teoria i praktyka w nauczaniu. Grupa uczniowska i dziecięca jako zrzeszenie ludzi o różnych biogramach i rodowodach. Socjalizacja i autosocjalizacja. Samorządność uczniowska i dziecięca. Organizacja grupy uczniowskiej i dziecięcej. Sytuacje edukacyjne. Kontrola i samokontrola. Ocena i samoocena. Relacje między podmiotami edukacji w szkole i przedszkolu. Uczeń (dziecko) jako podmiot oddziaływań. Metoda pracy z grupą i w grupie. Role i pozycje dzieci (uczniów) w klasie (grupie). Wychowanie w toku edukacji w szkole, edukacja w toku wychowania w przedszkolu. Uczeń (przedszkolak) jako odkrywca, poszukiwacz i użytkownik wiedzy oraz doświadczeń. Nauczyciel jako organizator i współorganizator warunków aktywności dzieci (uczniów). Porozumienie podmiotów edukacyjnych. Przedszkole i szkoła jako teren doświadczeń dzieci (uczniów) w różnych zakresach. Formy nauczania. Plany nauczania a potrzeby społeczne dziecka (ucznia). Tok nauczania. Nauczanie jednostkowe czy masowe. Jedność szkolnictwa zróżnicowanego.
ad 3. Zasady nauczania. Uczenie się i nauczanie. Nauczanie ćwiczące (badanie, eksperymentowanie, poszukiwanie wspólnych składników wiedzy, układ i struktura treści nauczania, inteligencja i jej ćwiczenie). Nauczanie kształcące i wychowujące (ideał wykształcenia, stopnie, rodzaje wykształcenia, indywidualność, charakter i osobowość, wykształcenie politechniczne i ogólne). Pojęcie i rodzaje zasad. Zasady dydaktyczne a zasady edukacji. Spór o istotę zasad we współczesnej edukacji. Zasady a metody, formy edukacji. Podstawy wyłaniania (ustalania) zasad w edukacji. Zasady jako prawo regulujące życie szkolne (przedszkolne). Historyczne źródła zasad nauczania (wychowania, kształcenia). Dyskusja sensowności zasad w nauczaniu (wychowaniu, kształceniu). Synteza w nauczaniu.
ad 4. O ideale i procesie wychowania. Etyczność i profesjonalizm nauczycielstwa. Ideał osobowy, autorytet nauczyciela w ujęciu Bogdana Nawroczyńskiego i współczesnej pedeutologii – cechy i właściwości osobowe, hierarchia wartości. Powołanie, kunszt pedagogiczny, talent pedagogiczny, zalety osobiste w rozpowszechnianiu wśród młodych ludzi zasad moralnych. Aktualność postulatów B. Nawroczyńskiego dla kształcenia nauczycieli. Odpowiedzialność społeczna nauczyciela, rzetelność, aktualność wiedzy ogólnej, pedagogicznej i przedmiotowej. Charakter nauczyciela jako podstawa dobrej edukacji. Nauczyciel jako przewodnik po wiedzy, motywator do bezstronnego badania rzeczywistości i wydawania przemyślanych sądów. Filozoficzne (kulturowe) i psychologiczne podstawy ideału nauczyciela. Niezależność polityczna, obiektywizm nauczyciela. Warunki doświadczania siebie w zawodzie, samodoskonalenie i analizowanie własnej pracy. Przeciwdziałanie rutynie. Niepewność decyzji i zachowania się uczniów jako cecha zawodu nauczycielskiego. Celowość w nauczaniu. Rodzaje czynności dydaktycznych.