„Międzynarodowy Trybunał Karny wobec wyzwań współczesności” – wykład prof. Piotra Hofmańskiego

Czy najwięksi zbrodniarze na świecie, z największymi wpływami politycznymi – mogą się czuć bezkarni wobec Międzynarodowego Trybunału Karnego? M.in. na to pytanie odpowiedział prof. Piotr Hofmański podczas zorganizowanego przez Akademię WSB otwartego wykładu "Międzynarodowy Trybunał Karny – wobec wyzwań współczesności”.

Profesor Hofmański przypomniał, że idea powołania stałego międzynarodowego trybunału karnego nabrała realnych kształtów dopiero po zakończeniu zimnej wojny. W lipcu 1998 roku, podczas konferencji w Rzymie, przyjęto Statut Rzymski, który stał się podstawą utworzenia MTK. „To był sukces społeczności międzynarodowej. Nie mam wątpliwości, że dziś do tego by nie doszło. Wykorzystano moment odwilży, która trwała przez kilkanaście lat” – podkreślił prelegent. MTK stał się symbolem nadziei na sprawiedliwość dla milionów ofiar na wszystkich kontynentach, oferując nie tylko możliwość pociągnięcia sprawców do odpowiedzialności karnej, ale także reparacje dla poszkodowanych.​

Jednym z istotnych problemów, na które zwrócił uwagę Profesor, jest brak porozumienia w kwestii definicji zbrodni agresji. Do dziś nie udało się uruchomić żadnego postępowania w tej sprawie, co wynika z dominacji interesów politycznych nad prawnymi. „Wymaga się, aby jurysdykcja w prawie agresji była uznana nie tylko przez państwo, które doznało agresji, ale też przez agresora” – zauważył prof. Hofmański, wskazując na trudności w egzekwowaniu prawa w tym zakresie.​

Profesor Hofmański zwrócił uwagę na problem selektywnego wsparcia dla MTK przez największe mocarstwa świata. Stany Zjednoczone, Chiny, Indie czy Rosja, mimo aktywnego udziału w negocjacjach dotyczących powstania Trybunału, ostatecznie nie ratyfikowały Statutu Rzymskiego. „Prawo międzynarodowe jest dla słabych, którzy nie mają politycznej i militarnej siły. Prawo międzynarodowe jest dla nich jedynym orężem” – stwierdził prelegent, podkreślając znaczenie prawa międzynarodowego dla mniejszych państw. Selektywność wsparcia objawia się również w działaniach państw-stron MTK. Przykładem jest sytuacja, w której Stany Zjednoczone wspierają Trybunał w ściganiu zbrodni popełnionych na Ukrainie, ale uznają ściganie Izraela za zbrodnie w Palestynie za nielegalne. Taka postawa podważa uniwersalność i skuteczność MTK.​

 Zdaniem Profesora Hofmańskiego, aby MTK mógł skutecznie realizować swoje zadania, konieczne jest pełne i nieselektywne wsparcie społeczności międzynarodowej. „Z międzynarodowym prawem w sprawach karnych trzeba być na dobre i na złe. To musi być silniejsze niż interesy polityczne. Jeżeli tego nie zrozumiemy, cały ten ambitny pomysł legnie w gruzach” – ostrzegł. W obliczu obecnych wyzwań istnieje ryzyko, że MTK stanie się jedynie instytucją dokumentującą zbrodnie, bez realnej możliwości ich osądzenia. Jednak profesor wyraził nadzieję, że zmiana sytuacji politycznej pozwoli na wykorzystanie zgromadzonej dokumentacji i postawienie zbrodniarzy przed sądem. „Moja wiara w to, że tak będzie, powoduje, że misję MTK oceniam pozytywnie” – podsumował.​

Profesor Piotr Hofmański to wybitny prawnik, profesor nauk prawnych, specjalizujący się w postępowaniu karnym, prawach człowieka i prawie karnym, sędzia Sądu Najwyższego, w latach 2021 – 2024 prezes Międzynarodowego Trybunału Karnego.