Methodology and materials in Polish

Metodologia wsparcia dla grup zagrożonych analfabetyzmem funkcjonalnym

Strona projektu Alphabetter zawiera opis metodologii wsparcia dla grup społecznych zagrożonych analfabetyzmem. W dokumencie na stronie opisano metodologię oddziaływań począwszy od procesu operacjonalizacji problemów, poprzez diagnozę społeczną, aż po przygotowanie strategii działania dopasowanej do specyfiki i potrzeb konkretnej grupy docelowej. Metodologia ma charakter uniwersalny – mogą z niej skorzystać wszyscy specjaliści pracujący z osobami dotkniętymi lub zagrożonymi analfabetyzmem funkcjonalnym. Także w tym celu dokument został przetłumaczony na pięć języków, w tym wiodącą wersję angielską. Dzięki proponowanym rozwiązaniom działania edukacyjne kierowane do dorosłych staną się prostsze a przede wszystkim efektywniejsze. Opracowana metodologia jest dopasowana także do potrzeb użytkowników ze świata akademickiego, pozwala na innowacyjne udoskonalenie tradycyjnych kursów z zakresu pedagogiki, andragogiki, antropologii czy socjologii.

Opisana w dokumencie strategia oddziaływania ma charakter międzykulturowy. Już w trakcie wspólnych prac nad stworzeniem wniosku aplikacyjnego zdawaliśmy sobie sprawę się, że choć ogólne ramy rozumienia zjawiska analfabetyzmu funkcjonalnego poszczególnych partnerów są zasadniczo podobne, to nasze pogłębione sposoby pojmowania jego natury, przyczyn i strategii przeciwdziałania są głęboko uwarunkowane kontekstami społeczno-kulturowymi i doświadczeniami historycznymi. Celem projektu miała być wszakże innowacyjna adaptacja amerykańskich osiągnięć w zakresie przeciwdziałania analfabetyzmowi funkcjonalnemu na gruncie europejskim. Dlatego mimo wstępnej różnorodności tradycji intelektualnych we wniosku projektowym postanowiliśmy przyjąć uniwersalne, robocze rozumienie zjawiska analfabetyzmu funkcjonalnego, które umożliwiło rozpoczęcie wspólnego działania: wymiany idei i stworzenie planu pracy nad adaptacją amerykańskich rozwiązań. W konsekwencji pierwszym etapem prac zespołu projektowego, w którym brali udział partnerzy z pięciu krajów stało się zatem uzgodnienie podstawowych założeń i sposobów rozumienia konstruktów do których metodologia będzie się odnosiła. Proces ustalania wspólnej precyzyjnej operacjonalizacji pojęć, którymi posługują się twórcy wdrożeń innowacyjnych rozwiązań jest standardową procedurą wspólnej pracy, zwłaszcza jeśli weźmiemy pod uwagę, że rozwiązanie ma mieć charakter uniwersalny, a pracują nad nią osoby z krajów gdzie tradycje przeciwdziałania analfabetyzmowi funkcjonalnemu są bardzo od siebie odmienne. W przypadku zespołu Alphabetter, ta część wspólnej pracy została wykonana w trakcie dwóch pierwszych spotkań projektowych, które odbyły się w Polsce i USA. W trakcie tych spotkań okazało się, że choć pojęcie analfabetyzmu funkcjonalnego i wtórnego pojawia się we wszystkich krajach partnerskich, to jednak tradycje jego rozumienia, formułowania celów i tworzenia polityk przeciwdziałania są bardzo odmienne. Aby przejść do dalszych etapów prac nad sensowną metodologią i praktycznymi narzędziami, które spełniają współczesne standardy przeciwdziałania zjawisku konieczne stało się bardziej precyzyjne uzgodnienie wspólnych ram rozumienia czym jest analfabetyzm funkcjonalny i wtórny.

W podobny sposób pracowano nad każdym kolejnym elementem projektu: uzgadnialiśmy wspólne rozwiązanie w trakcie spotkań bezpośrednich, warsztatów i roboczych spotkań online. Dzięki temu metodologia wsparcia pozwala jednocześnie rozwijać wszystkie osiem kompetencji kluczowych (co jest innowacją), zgodnych z zaleceniami Rady UE w  sprawie kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie:

1) w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

2) w zakresie wielojęzyczności,

3) w zakresie myślenia numerycznego oraz w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,

4) cyfrowych,

5) osobistych, społecznych i w zakresie uczenia się,

6) obywatelskich,

7) w zakresie przedsiębiorczości,

8) w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Metodologia ma charakter innowacyjny. Wykracza poza utarte schematy myślowe o problemie analfabetyzmu. Proponowana metodologia i dopasowane do niej narzędzia mają charakter kompleksowego narzędzia pozwalającego na zastosowanie po dokonaniu adaptacji na różnych etapach rozwoju człowieka dorosłego i w różnych środowiskach społecznych. Zamiast koncentrować się wyłącznie na skutkach zjawiska analfabetyzmu funkcjonalnego pozwala na skuteczną prewencję. Stworzone narzędzia są ponadto dostosowane do realnych egzystencjalnych warunków życia współczesnego społeczeństwa, na które składają się postępujące usieciowienie oraz różnorodne technologie cyfrowe. Większość elementów komunikacji symbolicznej, do których mają dostęp współcześni ludzie, na przykład filmy na YouTube, posty w mediach społecznościowych i artykuły na stronach internetowych, nie są już “tekstami do czytania”, ale obejmują różne sposoby komunikacji, takie jak filmy, obrazy i dźwięk. Współczesna komunikacja to znacznie więcej niż pisanie i mowa, a umiejętność czytania i pisania to znacznie więcej niż tylko język. Aby odbiorcy naszych rezultatów mogli opanować dzisiejszy świat tekstu, potrzebują znacznie więcej niż tylko umiejętności czytania i pisania słów i zdań. Pismo i mowa to tylko dwie z wielu modalności stosowanych we współczesnej komunikacji w ramach kodu symbolicznego.

Warto podkreślić, że projektując metodologię oddziaływania mieliśmy przyjemność współpracować z najwybitniejszymi amerykańskimi badaczami z Uniwersytetu California, San Diego. Ten renomowany w skali globalnej ośrodek - zlokalizowany przy granicy amerykańsko-meksykańskiej, w mieście w którym problem adaptacji migrantów i badania nad ich problemami i sposobami wsparcia są szczególnie rozwinięte - zorganizował dla uczestników projektu Alphabetter szereg warsztatów, pokazujących przykładowe zastosowania uniwersalnej metodologii zwiększania poziomu literacji w środowiskach migrantów. Doświadczenia tych warsztatów zostały wykorzystane w dalszych pracach konsorcjum. Warto jednak zauważyć, że propozycje partnera amerykańskiego nie zostały przyjęte przez pozostałych uczestników konsorcjum bezkrytycznie czy bezrefleksyjnie. Ostateczna linia działania została przyjęta jako forma racjonalnego kompromisu między oczekiwaniami poszczególnych zespołów narodowych.

W przyjętych rozwiązaniach wyraźnie zaakcentowaliśmy potrzebę podejmowania działań adresowanych do osób migrujących, które są szczególnie narażone na problem analfabetyzmu funkcjonalnego. Oznaczało to wprowadzenie do metodologii wysokich standardów dbałości o adaptację kulturową i językową projektowanych działań, a także konieczność współpracy ze społecznościami, do których adresowana jest konkretna adaptacja tworzonego rozwiązania, tzw. “Community-Based Literacy Equity Design Framework”, której zasady i procedury wdrażania zostały opisane w dokumencie metodologicznym (w szczególności zaangażowanie wspólnot i rodzin w korzystanie z opracowanych oddziaływań). Zgodnie ze standardami opracowanej uniwersalnej metodologii, każde działanie praktyczne ukierunkowane na przeciwdziałanie analfabetyzmowi funkcjonalnemu powinno być poprzedzone staranną adaptacją kulturowo-językową.

Jednym z głównych rezultatów działań projektowych było opracowanie i przetestowanie metodologii. Może być ona wykorzystywana przez edukatorów do prowadzenia bardziej atrakcyjnych i efektywnych zajęć oraz poprawy jakości kształcenia dorosłych. Materiały opracowane przez zespół AlphaBetter zostały włączone w proces kształcenia kadry instytucji biorących udział w projekcie oraz wzbogacone o program studiów pedagogicznych w Akademii WSB.

Aby zobaczyć amerykańskie podejście do metodologii treningu dla grup zagrożonych analfabetyzmem, kliknij tutaj.

Aby zobaczyć, jak powstawała metodologia w projekcie i jakie są jej główne założenia, kliknij tutaj.

W oparciu o współpracę wynikającą z projektu Alphabetter opublikowano dwa artykuły naukowe, stanowiące kontynuację prac nad metodologią wsparcia dla osób zagrożonych analfabetyzmem funkcjonalnym w obszarach wielojęzycznych.

Artykuły naukowe:

1. Attending to cross-border sociocultural competence in bilingual programs in the Polish-Czech border region: An exploratory study
2. Dimensions of bilingual education program implementation in schools serving linguistically minoritized students in the Czech-Polish border region